Denemeler (1580) / Montaigne

“Montaigne ‘denemek’ anlamına gelen essai kelimesini kullandı, bu kelimeyle kastettiği hem dünya hem de kendisi hakkında doğru görünenin denemesidir. Denemelerden oluşan derlemesi bir tür otobiyografi niteliğinde olsa da bunun kendini yüceltme niteliğinde olmaması için de büyük çaba sarf etti; Denemeler’in içinde barındırdığı duygu yalnızca meraktır. Giriş niteliğindeki bir mektupta şu notu düşer:

Eğer amacım dünyaya bir lütufta bulunma peşinde koşmak olsaydı, daha zarif giysiler giyer ve yapmacık bir tutum takınırdım. Ama ben kendi basit, doğal ve günlük elbiselerim içinde görünmek istiyorum; zorlamasız ve hilesiz.”

‘Benim fikrimce hem genel hem de özel en yanlış fikirlerin anası ve dadısı, insanın kendisi hakkında beslediği aşırı düşüncelerdir.’”

“Kendini olduğu gibi sergileme cesaretine sahip olmaksızın başka bir kisve altında, bir maskenin ardına saklanarak dolaşmak, korkak ve köle ruhlara has bir özelliktir. (…) Asil bir yürek, düşüncelerini başka bir kılığa sokmamalı; en gizli derinliklerini seve seve sergilemelidir. Bun hem çok iyi hem çok insanca olur.”

“Aslında hiçbirimiz kötülüklerle dolu değiliz, daha ziyade boş lafla doluyuz.”

“Kısacası okuyucu, kitabımın özü benim: Boş zamanlarını bu kadar sudan ve anlamsız bir konuya harcaman akıl karı olmaz. Haydi uğurlar olsun. Montaigne, 1580 Mart’ın ilk günü.”

“Bırakın bu bilgi balığının peşine düşmüş adamı olduğu yerde; başka hiçbir hak talebim yoktur. Şeyler hakkında bir bilgi taşımasına hiçbir şekilde yeltenmediğim fantezilerimdir bunlar benim, sadece kendim hakkında.”

“Biz bütünüyle göreneğiz; görenek alıp götürür bizi ve şeylerin özünü ihmal ederiz. Kadınlara yapmaktan biraz olsun korkmadıkları şeylerden sırf söz ettikleri için utanmayı öğrettik. Organlarımızdan gerçek isimleriyle söz etmeye cesaret edemeyiz ama onları her türden zamparalık için kullanmaktan korkmayız (…) Görenek, şeyleri meşru ve doğal kelimelerle ifade etmekten men eder bizi ve biz de buna itaat ederiz. Akıl, bayağı ve gayrimeşru şeyler yapmaktan men eder ve kimse buna itaat etmez.”

“Otobiyografi yazan herkesin onu okuması, kendileri açısından faydalı olurdu çünkü insanlar ‘nasıl yaptım’ı yazmanın ‘ben olmak nasıl bir şeydi’yi, yani şu zamanda, şu yerde bu kısıtlamalar ve bu potansiyelle yaşayan bir insanı yazmaktan daha az ilginç olduğunu öğrenirlerdi.”

“Çoğu bilme biçimi bir kibirdir, kendimize dair bir şeyler bilmeye çalışmaksa yeterince büyük bir görevdir.”