Ego Aldatmacası (2011) / Julian Baggini

“Benlik ve bireylik alanı çağdaş felsefe ile psikolojinin önemli bir ilgi alanını oluşturmaktadır ve The Philosophers’ Magazine’in kurucusu Baggini de benliğe dair iki karşıt görüşü, (İnci teorisi ve Hume’un yığın kuramı) ortaya koyan oldukça enteresan bazı soruları gündeme getirmiştir. Budist rahipler, cinsiyet değiştiren insanlar ya da demanslı birine aşık olmuş kişiler gibi özel bir bakış açısına veya görüşe sahip eğitimsiz kişilerle konuşmuştur. Cevaplamaya çalıştığı en kapsamlı soru şudur: Neyiz ve zaman yayılan varlığımız neye dayanıyor?”

“İnci benlik görüşü, yaşam boyu ne kadar değişirsek değişelim hiç değişmeyen bir benlik mahiyetinin mevcut olduğunu söyler. Bu benlik özgür iradeye sahiptir ve hatta öldükten sonra bedenden ayrılır. Bununla birlikte birçok araştırmaya rağmen nörobilim şu ana kadar böyle bir inci bulamadı, yani beynimizin belli bir parçasında özsel diyeceğimiz bir ben bulunmamaktadır. Baggini’ye göre her birimizde gayet sabit görünen ve beklenmedik yollarla kendini gösterebilen bir benlik algısı bulunur. Şu an otuz yıl önce olduğumuz kişi olmayabiliriz ancak tüm yaşamımız boyunca belli bir benlik algısı taşırız. Aslı mesele ne olduğumuz ya da gerçek kimliğimizin ne olduğu değildir. Asıl olağanüstü olan kendiliği uzun süre sürdürüp muhafaza etmemizdir.”

“Modern felsefeci Derek Parfit bireyliği, psikolojik bağlantı ve tutarlılığa sahip olmak alarak niteler. Baggini’ye göre, buradaki aldatmaca, kontrol merkezi olmayan bir beyinde, aslında karmaşık, parçalanmış bir deneyimler ve anılar dizisinden, güçlü bir bütünlük ve teklik hissi olan bir şey yaratmaktadır. Beyinde tek bir kontrol merkezi yoktur, tam da bu yüzden aldatma işe yarar.”

“Siz nerede bitersiniz, etrafınızdaki nesneler nerede başlar? Baggini kim olduğumuzu, dünyadaki yerimizin tanımladığını söylemektedir. Kimliğimizi yapılandıran ilişkiler zihnimizdeki düşünce ve anılarımız arasındakiler değil, başkalarıyla olan ilişkilerimizdir. Hepimiz sahip olduğumuz rollerin toplamıyız. Diğer yandan Baggini sadece roller toplamı olmadığımızı, anı zamanda hayatta ne rol oynarsak oynayalım psikolojik benlik duygusuna da sahip olduğumuzu iddia etmektedir.”

“Baggini Budist felsefenin, modern benlik araştırmaları ile önemli bir biçimde aynı çizgide olduğuna dikkat çekmektedir. Buda sabit, değişmeyen bir özümüz olmadığına inanırdı; aksine bizler bedensel deneyimlerimizin, düşüncelerimizin ve duygularımızın toplamıyız. (Hume’un yığın teorisi fikrine benzer.) Budist vecizelerin yer aldığı Dhammapada’da söylendiği üzere:

Su kanalı yapanlar suyu istedikleri yöne götürür; ok yapıcıları oka şekil verirler. Marangoz ağaç kütüklerini işler; bilge kişiler ise kendilerini biçimlendirirler.”

“Benliğin bir yapı olarak düşünülmesine, gerçek olmadığı algısı yarattığı için pek çok kişi karşı çıkmak isteyebilir. Ama elbette yapılar da gerçek olabilir.”

“Siz, birey olarak bu düşüncelerden, onlara sahip olan bir kişi gibi ayrı değilsiniz. Aksine bu düşüncelerin toplamısınız. Ego Aldatmacası’nın özü budur. Buradaki aldatmaca, kontrol merkezi olmayan bir beyinde, aslında karmaşık, parçalanmış bir deneyimler ve anılar dizisinden, güçlü bir bütünlük ve teklik hissi olan bir şey yaratmaktır. Mesele şu ki, bu aldatmaca işe yarar. Benliği oluşturan tek bir şey yoktur ama sanki varmış gibi işlevimizi görmeye devam etmemiz gerekir.”

“Beyin ve beden, olduğumuz kişiyi yaratacak özgürlüğü bize veren güçlü ve sürekli bir benlik algısı sağlar.”