Free Will (2012) / Sam Harris

“Harris bir şey yapma kararının (kolumuzu kaldırmak, sandalyeyi itmek gibi) beyinde, biz bilinçli olarak farkına varmadan önce, alındığını gösteren testlerden bahseder. Dolayısıyla nöroloji adeta bizi özgürce hareket ettiğimiz yanılgısına inandırmak üzerine kurulmuştur. Oysa gerçekte eylemlerimizin ve düşüncelerimizin sinir yapımızın ve beyin durumumuzun doğrudan bir sonucu olduğunu iddia eder.”

“Nasıl kalp atışımızı ya da nefes alışımızı denetleyemiyorsak beynimizde de denetim kuramadığımız birçok işlem söz konusudur. Düşüneceğimiz bir sonraki düşünceye biz karar veremeyiz, düşünme eylemi kendiliğinden olur. Kararlar bilinçten kaynaklanmaz, bilinçte ortaya çıkar.”

“Harris istemli ve istemsiz ruh hali arasında bir fark olduğunu iddia eder zira bunlar beynin sistemleri tarafından yönetilmektedir. O yüzden bilinç yeterince gerçektir. Fakat bilinçli düşünme yapısına sahip olduğumuz gerçeği, özgür iradeye sahip olduğumuz anlamına gelmez çünkü niyet ortaya çıkmadan ne yapmaya niyetlendiğimizi bilemeyiz.”

“Özgür irade bir yanılsamadır. Basitçe söylemek gerekirse irademiz, kendi eserimiz değildir. Düşüncelerimi ve niyetlerimiz arka planda farkında olmadığımız ve üzerinde bilinçli bir denetim kuramadığımız sebeplerden ortaya çıkar. Sahip olduğumuzu düşündüğümüz özgürlüğe sahip değiliz. Niyetlerin kökeni hala gizemini korumaktadır.”

“Ne yapıyorsak zaten onu yapıyoruz, dolayısıyla isteseydik başka türlü davranırdık demek anlamsızdır. Başka bir deyişle ifade etmek gerekirse, yapmayı kararlaştırdığımız şeyi yapabilirsiniz fakat ne yapmaya karar vereceğinizi kararlaştıramazsınız.”

“Schopenhauer özgür iradeyi baştan reddetmiş, Plotinus da yüzyıllar önce fikirlerimizin tamamının bir dizi öncel sebepler tarafından belirleneceğini söylemiştir. İyinin ve Kötünün Ötesinde adlı kitabında Nietzche, ‘kısa ve öz bir gerçeği vurgulamaktan asla usanmayacağım, yani düşüncenin ben istediğim zaman değil de o istediği zaman gelmesi gerçeğini’ diye yazar. İradeye sahip bir ego fikrinin yalnızca bir masaldan ibaret olduğunu düşünen Nietzsche, birinin yaptığı şeylerden bahsetmenin daha doğru olacağını söyler. Kastettiği şey algı, duyu ve düşüncenin bir karışımıdır.”

“Harris, yıllarca asıl amacı kalıcı ve sağlam bir benlik anlayışından vazgeçmek olan Budizm’le ilgilenmiştir ve bu deneyimin yazdığı eser üzerindeki etkisi oldukça belirgindir. Budizm’in diğer bir özelliği de nedensellik üzerine yaptığı vurgudur. Hayatlarımız, başka hayatlarda gerçekleştirdiğimiz ve hiçbir zaman farkında olmayacağımız eylemlerimizle şekillenir. Özgür iradeye insansak da inanmasak da karma kendini gerçekleştirecektir.”

“Birazdan ne yapacağım ve neden yapacağım en temelinde bir gizem olarak kalır, bu gizem tamamen doğanın kanunları ve evrenin önceki durumları tarafından belirlenir.”

“Eylemlerimiz beynimizin o andaki durumunun bir sonucudur ve o durum da önsel sebeplere tabidir. İnsanları, oldukları kişi nedeniyle suçlamak yersizdir.”