Düşünceler (1660) / Blaise Pascal

Düşünceler, Pascal’ın matematiksel akıl ile sezgisel akıl arasında çizdiği ayırımı içerir. Pascal’ın bilimsel ve tinsel dünya görüşleri arasında kişi düzeyinde kurduğu köprü şudur: Bu dünyadaki yolumuzu çizmede bize büyük zaman kazandırıp bizi şeylerin kalbine götüren sezgilerimizi ya da metafizik duyumuzu beslemeliyiz ama aynı zamanda akıl yoluyla takdir edilmiş soyut ilkeleri kabullenmeye de açık olmalıyız. Yüreğin, aklın hiç bilmediği kendi sebepleri vardır.”

Blaise Pascal okura hem şüpheciliğin hem de Stoacı felsefenin önerdiği kadere boyun eğmek anlayışının, insanı kontrolsüz bir sefalete götürdüğünü göstermek istiyordu. Onun bu görüşlerin her ikisine de yanıtı yalnızca inançtı. Bununla birlikte onun zamanındaki insanlar giderek artan bir şekilde inançlarına akılcı bir temel arayışına girdiklerinden hiçbir kuşkuya yer vermeyecek, dinin lehine sonuçlanacak bir bahis fikri tasarladı.

“Tanrı’nın varlığı üzerine bahse girmenin kazanç ve kayıplarını tartalım. Bu iki ihtimal üzerine tahmin yürütelim. Kazanırsanız her şeyi kazanırsınız, kaybederseniz hiçbir şey kaybetmezsiniz. O halde hiç tereddütsüz O’nun varlığı üzerine bahse girin.”

“Pascal üç tür insan olduğuna dikkat çeker: O’nu bularak Tanrı’ya hizmet edenler; O’nu aramakla meşgul olup bulamamış olan diğerleri; O’nu aramadan ve O’nu bulamamış olarak yaşayan geri kalanlar. Bunlardan ilki akıllı ve mutludur, sonuncular budala ve mutsuz; aradakilerse mutsuz ve akıllı.”

“Yaşadığımız sefalet karşısında bizi teselli eden yegâne şey oyalanmadır ama öte yandan en büyük sefaletimiz de yine odur. Çünkü esas olarak bizi başkalarını düşünmekten alıkoyar (…) eğlence avutur fakat hiç sezdirmeden de ölüme giden yolda rehberlik eder.”

“Dünyanın ne kadar kibirli olduğunu göremiyorsanız o zaman kendiniz çok kibirli olmalısınız. İnsana dair fikirlerimiz öyle kibirli ki bazı kişiler tarafından hor görülmeye ya da saygı görmemeye tahammül edemeyiz. Ve insanın tüm mutluluğu bu saygı görmeden ibarettir.”

“Bir insanı sessizce yaşamaya davet etmek onu bir sıkıntı nedeni bulmaksızın hiç acele etmeden düşünebileceği mutlu bir hayat yaşayama davet etmektir. (İnsanların bütün sefaleti bir odada tek başına oturamıyor olmaktan kaynaklanır. En iyi zamanlarımız, güdülerimizi ve gayemizi sınamaya harcadıklarımızdır çünkü yanlış eylemleri onlar düzeltir ve bize kutsal düzenin, hakikatin ve anlamın kapılarını açar.) ”

“Peki sonuçta insan, doğası bakımından nedir? Sonsuzluk karşısında bir hiç, hiçlik karşısında her şey; hiç ve her şey arasında bir orta nokta ama her ikisini de kavramaktan sonsuzca uzak. Çekip çıkarıldığı hiçliği de içinde kaybolduğu sonsuzluğu da görmekten aynı derecede aciz.”

“Daha yüksek bir kudrete inanmakla kaybedeceğimiz çok az şey ve onun gerçek olması halinde kazanacağımız çok şey olduğundan, inanmak akla uygundur.”