Haiku

Haiku, Japon şiirindeki geleneksel biçimler arasında en kısa olanıdır. Toplam on yedi heceden ve üç dizeden oluşur. Diğer bir ifade ile Haiku, on yedi nefes içeren üç soluktur. İlk iki dizede tutulan nefes sanki üçüncü dizede birden bırakılır gibidir.

“Eski havuza kurbağa atlayıverir-suyun sesi”

Haiku yazarı kafasında “bin kez” okuyarak yazmıştır; okur da, ister içinden ister yüksek sesle, iki kez peş peşe okursa, “anlamsız anlam”ı daha iyi görecektir.”

 

“Bahar meltemi

Kayıkçı piposunu çiğniyor”

 

Wohlfart bu konuda; “Anlam yalnızca sözlerde değil, sözlerin aralarında da yatar; satırların ve sözcüklerin aralarındaki ‘suskun beyazlıkta” demiştir. Dendiği gibi: Anlam bağlamını anlamaya, metin dokusunu kat eden ‘susku iplikleri’ de katılır.

Basho’nun konu hakkında bir açıklaması şöyledir: “Bu şiirde dikkati çeken şey, bence en küçük bir simgesellik bile hissettirmeden simgesel oluşudur. Çam ağacını öğrenmek istiyorsanız çam ağacına, bambuyu öğrenmek istiyorsanız bambuya gidin. Ve bunu böyle yaparken kendi kanılarınızı bir yana bırakmalısınız. Yoksa kendi kendinizi koşullandırır ve öğrenemezsiniz. Konunuz ve siz bir olduğunuz zaman şiiriniz de kendiliğinden oluşacaktır, yani konunuzda gizli pırıltılar ararken derin derin daldığınız bir zaman. Şiiriniz ne denli güzel söylenmiş olursa olsun, duygularınız doğal değilse –konunuz ve siz ayrı düşüyorsanız- şiiriniz gerçek şiir değil, yapmacık olacaktır.”

Basho’nun bu söylediklerinin gerisindeki Zen felsefesini yansıtan ifade Wohlfart’ın aktardığı biçimiyle şöyledir: “Zen’i hiç bilmeyenler için, dağlar yalnızca dağ, ağaçlar yalnızca ağaç, insanlar da yalnızca insandır. Kişi Zen’i anlamanın yarı yoluna gelince, bütün biçimlerin hiçliği belirir; dağlar artık dağ değil, ağaçlar artık ağaç değil, insanlar da artık insan değildir. Gene de, Zen’le ilgili tam bir anlayış kazanan kişi için, dağlar yeniden dağdan başka bir şey değil, ağaçlar yeniden ağaçtan başka bir şey değil, insanlar da yeniden insandan başka bir şey değildir.”

Al işte canım haiku yazmak istedi. Daha fazla kendimi tutamayacağım. Üç solukta on yedi nefesi akıtıvereceğim:

 

Kontrolsüz artan bize,

tokat için geriliyor evren…

***************************

Tanrı sakladı mutluluğu,

en zor yere, içimize…