“Kitap, Viyana Çevresi’nin yarattığı ve bütün felsefi sorunların yalnızca dile bakılarak çözülebileceğine inanarak Aristoteles okumamış olmasıyla ünlü Wittgenstein’da tipik örneğini bulan dil-çözümleme felsefesine bir tepkiydi. Popper ise tam tersine, felsefenin amacının gerçek dünya sorunlarına açıklık getirmek olduğuna inanıyordu: Felsefe bize, bu evrendeki yerimize dair bir şeyler anlatma peşinde olmalıydı. Bununla birlikte, sorunun ne olduğunu bildiğiniz ve çözme üzere işe koyulduğunuz mühendislik ve fizik bilimlerinin bazı bölümlerinden farklı olarak felsefenin herhangi bir ‘sorun durumu’, yeni bir sorunun üzerine yerleştirilebileceği kabul görmüş olgulardan oluşan hiçbir zeminin olmadığını ileri sürdü Popper. Bundan dolayı ‘bir soruna çözüm önerdiğimiz her defasında çözümümüzü savunmak yerine, alaşağı etmek için elimizden geldiğince sıkı çalışmak durumundayız’ diye yazmıştır.”
“Bir hipotezin ‘olabilirliği’ni tartışmak yerine, hangi sınamalardan, hangi deneylerden geçtiğini değerlendirmeye çalışmamız gerekir, yani sınamalara göğüs gererek hayatta kalmaya uygun olduğunu hangi ölçüde kanıtlayabilmiş, bunu değerlendirmeye çalışmalıyız. Kısaca, nereye kadar ‘kanıtlarla desteklenmiş’ olduğunu değerlendirmeye almalıyız.
Bir kuram, şayet onun yanlış olduğunu gösterecek hiçbir test etme yolu yoksa gerçek değildir. Dahası Popper tümevarıma inanmadığı için, kuramların nihai ve kesin olarak asla doğrulanabilir olmadığını söyler; onlar sadece görünüşte teyit edilebilecek geçici hipotezlerdir.”
“Popper, kişilerin herhangi bir konuda güçlü bir kanıya sahip olabileceklerini ve bazı hakikatleri kavrayabileceklerini de inkâr etmez; böyle bir kanaat, geçerliliği herkes tarafından sınanamayacağı için bilim değildir. Bergson’un sözünü ettiği ‘yaratıcı sezgi’, Einstein’ın deyimiyle ‘entelektüel aşk’, Popper açısından da yeterince gerçektir ama tabiatları gereği mantıksal olarak çözümlenemezler.”
“Benim tasarıma göre, görgül yöntemi karakterize eden şey, onun akla gelebilecek her yolla, sınanacak sistemi yanlışlamaya açık tutumudur. Hedefi savunulmaz sistemlerin hayatlarının kurtarmak değil, tam tersine, tümünü birden en sert hayatta kalma mücadelesine tabi tutarak, diğerlerine kıyasla en uygun olanı şeçmektir.”
“O eski bilimsel episteme idealinin, mutlak anlamda kesin, kanıtlanabilir, ’bilgi’ idealinin, bir put olduğu ortaya çıkmıştır. Bilimsel nesnellik talebi, her bilimsel ifadenin sonsuza kadar farazi kalmak zorunda olmasını kaçınılmaz kılar.”
“Kavrayışımız kuramları ispatlayarak değil, onları yanlışlama girişimiyle ilerler.”
Karl Popper
1902 yılında Viyana’da orta halli Musevi bir ailenin en küçük oğlu olarak dünyaya gelen Karl Popper, 1935 yılında yayınlanan ‘Bilimsel Araştırmanın Mantığı’ adlı ilk kitabıyla hem yandaşlarını hem de karşıtlarını derinden etkileyen bilimin “yanlışlanabilirlik” ilkesinin ana hatlarını ortaya koymuştur.
20.yüzyılın ikinci yarısında bilim felsefesini şekillendiren “yanlışlanabilirlik” ilkesi yanı sıra Popper’ın politik felsefenden akıl felsefesine kadar birçok alanda önemli eserleri vardır. Yaşamı boyunca çok sayıda eser vermiştir ve bu eserler Stanford Üniversitesi’nin Popper Arşivi’ndedir.
Popper Musevi bir ailede dünyaya gelmiş olmasına karşın bir Luteran olarak yetiştirilmiştir. Viyana Üniversitesi’nde felsefe, matematik, psikoloji ve fizik eğitimi görmüştür. Gençliğinde Marksizm’e ilgi duymuş hatta “Sosyalist Öğrenciler Derneği “ne katılmıştır. Ancak kısa bir süre sonra yaşamının geri kalanında çok güçlü etkileri gözlenecek olan sosyal liberalizmi benimsemiştir.
İkinci eseri ise yaklaşık on yıl boyunca üzerinde çalıştığı ve uygulanan yasaların tarihi yönlendirdiğini ileri sürdüğü “Tarihselciliğin Sefaleti” yayınlanmıştır. Önemli etkileri olan bu eserini ise otoriter rejim ve tek particilik karşıtı sosyal liberalizmi savunduğu iki ciltlik “Açık Toplum ve Düşmanları” adlı eseri yayımlanmıştır.
Karl Popper’ın politik düşüncelerinde kişisel deneyimlerinin etkisi çok açık bir şekilde gözlenebilir. Nazilerin giderek güçlendiklerini fark ederek 1937 yılında Avusturalya’dan ayrılmış ve Yeni Zelanda’ya yerleşmiştir. Burada Canterbury University College’ta öğretim görevlisi olarak çalışmış, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Londra’ya dönerek London School of Economics’teki görevine devam etmiş, 1949 yılında burada Mantık ve Bilimsel Metodlar profesörü olmuştur. Emekli olduğu 1969 yılına kadar çalışmalarına burada devam etmiştir.
- yüzyılın en önemli filozoflarından biri olarak kabul edilen Karl Popper 1994 yılında 92 yaşında ölmüştür.
Popper’ın yanlışlanabilirlik ilkesi: En iyi kuram zamana bağlı olarak yanlışlanabilir, çürütülebilir olan kuramdır!
Popper’in felsefesi temel anlamlılık ve bilimsellik ölçütü olarak kullanılan doğrulama kuramının yadsınmasına dayanır. Popper bilimi bilim olmayandan ayırırken doğrulanabilirliğin ilke olamayacağını ileri sürer. Çünkü genellik taşıyan bilimsel önermeler bütün gerçekleri kapsayamaz. Bu soruna çözüm olarak “yanlışlanabilirlik” (falsifiability) ilkesini geliştirmiştir. Ona göre bilimselliğin ayırıcı özelliği yanlışlanabilir olmasıdır. Bir başka deyişle bütün sistemler zorunlu bir sınamadan geçirilmeli ve sonunda nispeten elverişli sistem belirlenmelidir. Yani ona göre bilimsel bulgu tümevarımla elde edilemez. Çünkü bilimin işlevi edilgin bir izleyicilik değildir. Ortaya atılan varsayımların bilimsel olması için kimi olasılıkları dışarıda bırakması beklenir. Bunu yapamayanlar yalancı bilim ya da mitos olarak nitelendirilir.
Popper’a göre hangi kuram olursa olsun belli koşullarda deneysel destek bulmak mümkündür. Bu yüzden bilimselliğin ölçütü deneysel olarak desteklenmek olmamalıdır. Esasen yapılması gereken kuramın hangi koşullarda yanlışlanabilir olduğunu tespit etmektir. Eğer bir kuram yanlışlanabilir ise bilimseldir.
Kaynak: http://www.olaganustukanitlar.com/karl-popper-ve-bilimin-yanlislanabilirlik-ilkesi/
