Değer Sistemleri Yaklaşımı ve Spiral Dinamikler

İnsanlar belirli şartlar altında çevrelerindeki dünyayla başa çıkmak için nasıl davranırlar? İnsan nasıl düşünür? İnsanlar neden farklıdır? Neden bazı insanlar değişir fakat diğerleri değişmez? Gitgide karmaşıklaşan dünyaya insan zihni nasıl yanıt verir?

İnsanlar farklı şekillerde düşünürler, farklı dünya görüşleri ve değerleri vardır. Neden?

Graves’in oluşturduğu Sipiral Dinamikler (Spiral Dynamics/SD), bu farklılıklar ve insan varlığının karmaşıklığı hakkında düşünme yoludur. SD, aynı zamanda genişleyen bir spiral form boyunca biopsikososyal sistem olarak da tanımlanabilir. Bio, nöroloji ve hayatın kimyasal enerjisi ile ilgilidir. Psiko, kişilik değişkenleri ve hayat deneyimlerini vurgular. Sosyal, grup dinamikleri içerisindeki kollektif enerji ve insan davranışlarını etkileyen kişiler arası alanı ifade eder. Sistem ise, bu üç kavramın arasındaki aksiyon/reaksiyon ilişkisi ve etkileşimini anlatır. Bu unsurların hepsi Gravesian seviyeleri içerisinde etkileşim halindedirler.

Graves, zihnin dünyayı anlamlandırma yeteneğinin karmaşıklık eşik seviyelerine ulaşıldığı için aşırı yüklendiğini fark etmiştir. Var oluşun yeni problemleriyle başa çıkmak için zihin, gerçekliğin daha karmaşık modellerini yaratmak durumunda kalmaktadır. Graves, insanın dünya ve ona karşı verdiği cevaplar arasındaki etkileşimi; hayat şartları, gerçeklik ve bunlar karşısında zihin kapasitesi ve nörobiolojik cevaplar şeklinde çift sarmal olarak ifade etmektedir. Daha detaylı ifade etmek gerekirse:

Çevreyle ilgili sosyal belirleyiciler; hayatla ilgili varoluş sorunları; kültür, kurum veya bireyin karşılaştığı spesifik sorunlar.

Yaşamak için nöropsikolojik donanım; bireysel, kurumsal veya kültürel “beyin” potansiyeli; varoluş sorunlarına/zorluklarına karşılık kullanılabilecek fiziksel, duygusal ve entelektüel kaynaklar.

Bu çift sarmallı spiral, psikolojik zaman üzerinde insan davranışının ortaya çıkışını takip eder ve öğretim yöntemleri, yönetim sistemleri, yaşam koşulları ve sosyal kontrolün yerinde olup olmadığının belirlenmesinde kullanılacak mantık çerçevesini sağlar.

Değer Sistemleri yaklaşımı Dr. Clare W. Graves’in “Yetişkinlerin Biyo-Psiko-Sosyal Gelişim Dönemlerine İlişkin Çift Sarmallı Model” başlıklı çalışmasında ortaya koyduğu kurama dayalıdır. Bu yeni psikoloji kuramı Dr. Graves’in New York’taki Union Üniversitesinde psikoloji profesörü olarak otuz yıllık araştırmalarının ürünüdür.

Bu yeni çerçeve insanoğlunun doğası, uygun yönetim biçimleri ve değerler sisteminin oluşum ve değişim süreçleri açılarından çeşitli başlangıç noktalarını temsil eder ve aşağıda sıralanan nedenler dolayısıyla eşi bulunmamaktadır.

1.Psikolojik Harita, insan beyni ve işlevleri üzerine mevcut sosyo-biyolojik ve psiko-biyolojik araştırmalardan türetilen ilk büyük yönetim sistemidir.

2.Bu kuramsal model bireyler, kurumlar ve hatta kültürlerin aynı psikolojik ortam içerisinde geliştiğini varsayar. Dahası, insan doğasının gelişmeye devam eden bir süreç olduğunu ileri sürmekte ve varoluş şartları değiştiği sürece gelecekte de yeni “değer sistemleri” olacağını öngörmektedir.

3.Bu anlayış geniş kapsamlıdır çünkü kurumsal bölümler – işe alım, iş tasarımı, yerleştirme, eğitim ve geliştirme, dâhili ve harici yönetim – aynı sistem akışı içerisinde bütün yönleriyle ele alınmaktadır.

4.Bu çerçeve ABD’nin yanı sıra bazı uluslar/kültürlerde çeşitli yönetim durumlarında uygulanmıştır. Kurum organizasyonu, işçi/iş ve yönetici/işçi arasında eşleştirme, eğitim hedeflerinin uygulamaya geçirilmesi ve kültürler ile alt-kültürlerin Psikolojik Harita üzerinde ilerlemelerine yardımcı olması açılarından güçlü ve bir o kadar da pratik bir yol sunmaktadır.

Spiral Dinamik Modeli