Fragmanlar (MÖ 6. Yüzyıl) / Herakleitos

Gönderen: : oyum ben : 17 Şub 2019 |

Fragmanlar şu ifade ile başlar:

“Bu Logos ebedi bir gerçekliğe sahip olsa da, insanlar onu anlamaktan acizdir, sadece onu duymadan önce değil ama onu bir kez duyduktan sonra bile… Her şey bu Logos’a uygun biçimde gelişir ama insanlar onu neredeyse hiç deneyimlememiş gibidir… Benim yöntemim tek tek her şeyi onun doğasına uygun olarak ayrımsamak ve onun davranış şeklini belirlemektir; diğer insanlarsa, tam tersine, çevrelerinde ve içlerinde neler olup bittiği konusunda uyanıkken de uykuda olduğu kadar unutkan ve kayıtsızdır.”

Herakleitos, Logos’un ezeli ve hakiki şeyler içerdiğini, evrene düzen verip onu yöneten, görünmeyen bir gücün izahı olduğunu ifade etmiştir. Değişimin arkasındaki bu değişmez ölçü logostur. Logos mantıktır, akıldır, düzendir, yasadır.

İnsan akıllı bir varlık olarak hayatı boyunca bazı gayeleri anlamakla yükümlüdür. Herakleitos’a göre bu gaye Logos’u anlamak ve onu hayatı boyunca öğrenmeye çalışmaktır. Logosu bilen kişi ondaki ölçü yasasını kendi eylemlerine de uygulayacaktır. Ona göre çoğunluk değişimin arkasındaki nihai ölçü olan Logos’u göremez ve bunu ahlaki eylemlerine bir ölçüt olarak kullanamaz. O, çoğunluğu hayvanlar gibi yaşayan topluluklar olarak görür. Çoğunluk hayvanlar gibi doğar, çocuk yapar ve ölürler.

Herakletios’a göre aklını kullanan insanlar çoğunluğun içerisinden sıyrılırlar, Logos’un peşinde bir yaşam sürerler. Bu yaşam onları Eudaimonia’ya yani mutluluğa ulaştıracaktır.

*”Aynı nehre iki kez giremezsiniz çünkü üzerinden sürekli olarak başka sular akar.”

*”İnsan akıl sahibi değildir; yalnızca onu kuşatan akıldır.”

*”Yaşamak ya da ölmek, uyanık ya da uykuda olmak, genç ya da yaşlı olmak bir ve aynı şeylerdir. Bunlardan ilki her durumda ikincisinin halini alır, ikincisi de ilkinin.”

*”İnsan doğasının belirlenmiş bir gayesi yoktur, tanrısal doğanınsa vardır.”

*”Bir tanrı için insan ahmaktır, bir yetişkinin bir çocuk için olduğu gibi.”

*”Bütünler ve bütün olmayanlar, yakınsak ıraksak, uyumlu uyumsuz, her şeyden bire ve bir şeyden her şeye.”

Her şey sürekli olarak değişir, yine de evren ile gizli bir uyum vardır.

Herakleitos

Herakleitos, M.Ö. 540 yılında Artemis tapınağıyla bilinen Efes’te dünyaya gelmiştir. Doğum tarihi ile ilgili kesin bir bilgi olmamakla birlikte 69. olimpiyatta doğduğu söylenir. Ailesi Artemis tapınağında görevliydi.

Herakleitos‘un papirüs kâğıtlarına yazılmış tek eseri vardır. Bu eserde çeşitli konulardan oluşan fragmanlar şeklindedir. Fragmanlar fiziksel evren, etik ve siyasetin doğasına dair deyiş ve önermelerden oluşan bir derleme olmakla birlikte, aslı gücünü koruyan Herakleitos’un metafizik düşünceleri olmuştur.

Dönemindeki çoğu düşünürün aksine Herakleitos bir okula bağlı değildi. Kendisine döneminin düşünürleri ve günümüz araştırmacıları birçok farklı kimlikle bakmıştır. Onu kozmoloji uzmanı, dini söylencelere sahip düşünür veya mistik bir kişi olarak tanımlamışlardır.

Herakleitos‘un ölümü de fikirleri kadar ilginçtir. Felsefe tarihçisi Diogenes Laertios’a göre Herakleitos, vücudundaki suyun tamamını dışarı çıkarma amacıyla bir deney yapar. Bu amaçla vücudunu tezekle kapatmaları için kölelerine emir vermiştir. Böylesi bir durumda bir gün boyunca güneş altında beklemiştir. Fakat altmış yaşında olması nedeniyle daha fazla dayanamamış ve bir gün sonra hayatını kaybetmiştir.